Verbinding van afweercellen anders bij T1D

Remmende afweercellen binden radicaal anders met voor T1D relevante verbindingen dan stimulerende afweercellen

Type 1 diabetes (T1D) is een auto-immuun ziekte. Dat betekent dat het immuunsysteem bepaalde eigen cellen aanvalt en kan vernietigen. In T1D zorgt het immuunsysteem er zo voor dat insuline-producerende cellen (bètacellen in de alvleesklier) niet meer voldoende insuline kunnen aanmaken. Het immuunsysteem kent zogenoemde T-cellen die de afweer aanzetten, maar ook cellen die immuunreacties kunnen dempen. Dit zijn regulerende T-cellen. Net als T-cellen die de afweer stimuleren, “herkennen” deze regulerende afweercellen bepaalde eiwitfragmenten. “Herkennen” wil zeggen dat receptoren, een soort ‘antennes’, op het oppervlak van de T-cellen binden met een specifieke combinatie van een groot eiwit (HLA-variant genoemd) en het betreffende eiwitfragment. Door de vorming van dit eiwitcomplex wordt daarmee een reactie in gang gezet. Bij stimulerende T-cellen leidt dit in geval van T1D tot een aanval op de beta cellen. Prof. Dr Bart Roep, hoogleraar Diabetologie van de afdeling Immunohematologie en Bloedtransfusie van het Leids Universitair Medisch Centrum, en zijn medewerkers onderzoeken hoe T1D ontstaat en ook hoe T1D genezen kan worden. De onderzoekers proberen bijvoorbeeld de ontspoorde afweerreactie te remmen met een vaccin dat regulerende T-cellen activeert die pro-insuline herkennen; pro-insuline is een voorloper van insuline en betrokken bij de auto-immuun reactie in T1D. Hiervoor is het heel belangrijk basiskennis van de herkenningsreactie te hebben. Samen met onderzoekers in Australie is gekeken hoe deze regulerende T-cellen op het HLA-variant/pro-insulinefragment binden. In Melbourne zijn daarvoor kristallen gemaakt van het bindingscomplex, waarna de structuur op te helderen was. Er waren al ruim honderd van zulke complexen in beeld gebracht, met receptoren van andere afweercellen, andere eiwitfragmenten en andere HLA-varianten. In al die gevallen oriënteerde de receptor van de T-cel, die asymmetrisch is, zich op precies dezelfde manier op het eveneens asymmetrische HLA/eiwitfragment. Maar in het geval van een binding van twee soorten receptoren van een regulerende T-cel met een HLA-variant/pro-insuline fragment bleek die oriëntatie precies 180 graden gedraaid te zijn. Dat was volkomen onverwacht. Ondanks de ‘tegendraadse’ binding van de receptor van de regulerende T-cel op het HLA-variant/pro-insuline fragment, leidt de binding wel tot een specifieke T-cel reactie. Het is de eerste keer dat een bindingscomplex met een regulerende T-cel in beeld is gebracht. In alle andere gevallen ging het om afweercellen die de afweer stimuleren. De onderzoekers speculeren dan ook dat de omgekeerde positionering wellicht typisch is voor regulerende T-cellen en te maken heeft met het remmende effect dat erop volgt. Verder fundamenteel immunologisch onderzoek kan hier wellicht op termijn duidelijkheid over scheppen. Het is nu nog niet duidelijk of deze vinding gebruikt kan worden voor oplossingen voor T1D.