Dr. Henk-Jan Aanstoot vertelt over het biomarker-onderzoek dat op dit moment de verscheidenheid van Type 1 Diabetes in kaart brengt. ‘Onderzoekers van over de hele wereld kunnen straks uit onze biobank putten om te onderzoeken hoe we de ziekte beter kunnen behandelen en uiteindelijk de wereld uit kunnen helpen.’
‘Kijk, in deze ruimtes worden onze deelnemers geprikt. Je ziet het al aan alle buisjes met bloed, het was druk vanochtend. En in deze kamer doen we de Milkshake test. De deelnemers komen daarvoor nuchter langs en drinken een kleine maaltijdshake als ontbijt. Gedurende de ochtend meten we daarna verschillende hormonen en andere biomarkers in hun bloed en urine om te zien hoe hun lichaam op de maaltijd reageert. Achteraf staat er natuurlijk een echt ontbijtje voor ze klaar!’
Aan het woord is dr. Henk-Jan Aanstoot; kinderarts-diabetoloog, mede-oprichter van Diabeter en leider van het biomarker-onderzoek dat door Breakthrough T1D wordt gefinancierd. Enthousiast geeft hij een rondleiding door Diabeter Rotterdam, één van de inmiddels vijf vestigingen van het zorgcentrum voor kinderen en jongeren met Type 1 Diabetes dat hij ruim tien jaar geleden oprichtte om hen gespecialiseerde zorg te kunnen geven. Het is ook de plek waar hij met zijn onderzoeksteam werkt aan het biomarker-onderzoek.
Meer inzicht in verscheidenheid
Het biomarker-onderzoek loopt sinds mei 2016 en brengt de verscheidenheid van Type 1 Diabetes in kaart. Dr. Aanstoot vertelt: ‘Samen met het UMCG maken we een ‘biobank’, een databank met biologisch materiaal van 600 mensen met Type 1 Diabetes, zoals bloed en urinemonsters. Met het materiaal in de biobank gaan we onderzoeken waarom er zoveel verschillen zijn bij mensen met Type 1 Diabetes.’
Die verschillen uiten zich op allerlei manieren. De één krijgt Type 1 Diabetes op zeer jonge leeftijd, de ander krijgt het als volwassene en bij de één gaat het veel beter dan bij de ander. Ook zijn er therapieën die bij persoon A wel werken en bij persoon B niet. ‘Met het materiaal in de biobank kunnen we op zoek naar de oorzaken hierachter’, vertelt dr. Aanstoot.
Niet één genezing
‘Dat is belangrijk, want door deze verschillen zal er niet één genezing voor iedereen met Type 1 Diabetes zijn. Noch is er één beste behandeling. Als straks nieuwe therapieën voor Type 1 Diabetes beschikbaar komen moeten we het juiste middel op het juiste moment aan de juiste patiënt kunnen geven. Dit onderzoek helpt daarbij. Op basis van biomarkers als hormonen, lichaamsstofjes en andere eigenschappen kunnen we mensen met Type 1 Diabetes indelen in subgroepen. Noem het Type 1A, Type 1B, enzovoort, bij wijze van spreken. Bij iedere subgroep past een behandeling op maat. Daarom is het ook zo goed dat er wereldwijd meerdere oplossingspaden voor de behandeling en genezing van Type 1 Diabetes worden onderzocht.’
Een spannende tijd
Het is een spannende tijd voor de Type 1 Diabeteswereld, zegt dr. Aanstoot: ‘Er gebeurt veel op onderzoeksgebied. Wereldwijd vinden op dit moment zo’n 120 veelbelovende trials plaats die revolutionair zouden kunnen zijn voor de behandeling én genezing van Type 1 Diabetes. Mogelijke therapieën die op dit moment worden onderzocht zijn, naast ‘technische’ oplossingen zoals de kunstmatige alvleesklier, het resetten van afweercellen en het maken van nieuwe insulineproducerende betacellen uit stamcellen. De ene subgroep van mensen met Type 1 Diabetes zal het meeste baat hebben bij de ene therapie, terwijl voor de andere groep een andere therapie het beste zal werken.
Met het materiaal uit de biobank kunnen we dit onderzoeken. Onderzoekers die de geschiktheid van een mogelijke therapie willen onderzoeken kunnen bij ons een aanvraag indienen om materiaal uit de biobank te gebruiken. Er is veel contact tussen diabetesonderzoekers, dat vind ik mooi om te zien. Er is geen sprake van eilandjes of concurrentie, er wordt juist veel gedeeld. Dat doen we met de biobank straks ook.’
Complicatievrije generatie
De biobank gaat ook gebruikt worden voor onderzoek om de behandeling van mensen met Type 1 Diabetes te optimaliseren. Dat sluit helemaal aan bij de visie van dr. Aanstoot: ‘Type 1 Diabetes hebben heeft dagelijks zoveel impact op patiënten, dat onderschatten wij als behandelaars wel eens. Mijn ultieme doel is Type 1 Diabetes de wereld uit helpen, maar voordat het zover is kunnen we nog veel winst behalen in de behandeling. Doen we dit goed, dan kan al in de nabije toekomst een complicatievrije generatie ontstaan, die hun ziekte als een stuk minder belastend ervaart. Ook dat is mijn doel.
Als het ons lukt om biomarkers te matchen met risico’s op bepaalde complicaties kunnen we bijvoorbeeld voorspellen wie meer risico loopt. We kunnen dan complicaties voorkómen in plaats van behandelen. Ook kunnen we subgroepen van mensen met Type 1 Diabetes identificeren die in de dagelijkse regulatie van hun ziekte mogelijk baat hebben bij bepaalde medicijnen. In het verleden werden mogelijke medicijnen afgekeurd omdat ze maar bij een kleine groep werkten. Het zou mooi zijn als we straks die kleine groep snel kunnen identificeren en hen kunnen helpen.
Snel analyses uitvoeren
Het biomarker-onderzoek loopt nu een halfjaar. De komende maanden zullen de eerste analyses uitgevoerd kunnen worden met het verzamelde materiaal, vertelt dr. Aanstoot: ‘Voorafgaand aan het onderzoek hebben we al een paar onderwerpen vastgesteld waar we naar gaan kijken. Ik verwacht dat we daar snel concrete aanknopingspunten uit kunnen halen die we gelijk kunnen toepassen om patiënten op maat te behandelen.
Ondertussen blijven we natuurlijk nieuw materiaal verzamelen. In de eerste opzet van het onderzoek gingen we uit van 600 deelnemers, maar omdat ieder onderzoek dat we met de biobank doen materiaal kost willen we graag uitbreiden. We hopen ook dat meer instanties zich bij ons aansluiten en ook materiaal gaan verzamelen.
Breakthrough T1D onmisbaar
‘Dit alles kan niet zonder een organisatie als Breakthrough T1D. Onderzoek is duur en Breakthrough T1D geeft financiële steun. Doordat Breakthrough T1D bovendien wereldwijd actief is zien ze als geen ander wat er allemaal op onderzoeks- en technologiegebied gebeurt. Ze verbinden onderzoekers met elkaar en stellen prioriteiten. Op die manier is Breakthrough T1D een onmisbare partner in de missie om type 1 Diabetes de wereld uit te helpen. Dat gaat ons samen lukken!’
Gemotiveerde deelnemers
En de deelnemers van het biomarker-onderzoek? Ook zij spelen een belangrijke rol. ‘Ze zijn misschien nog wel gemotiveerder dan het onderzoekteam’, vertelt dr. Aanstoot. ‘Ze hebben zelf niet gelijk baat bij het onderzoek, maar ze helpen graag mee. Meedoen aan het onderzoek kost hen best wat tijd en moeite. Dan is dat ontbijtje als bedankje het minste wat we kunnen doen!’
Auteur: Annelies Harpenslager – Fotografie: Diabeter