Op donderdagavond 30 april vertelde prof. dr. Bart Roep vanuit Californië over een mogelijk diabetesvaccin en het immuunsysteem. De tijd vloog om, waardoor niet al jullie vragen beantwoord werden. Dit halen we graag nog even in. Hieronder geeft prof. dr. Bart Roep antwoord op vragen die niet aan bod konden komen.
Heb je het webinar gemist? Terugkijken kan hier!
Wat kun je met type 1 diabetes zelf doen om nog slapende bètacellen in tact te houden of te voorkomen dat deze cellen ook afsterven?
“Het beste is om je bloedsuiker zo strak mogelijk te reguleren. Dan geef je de bètacellen rust en krijgen wetenschappers de tijd om nieuwe medicatie te vinden om deze cellen te reactiveren.”
Je sprak over het nemen van vitamine D3: voor welke groep kan dit effect hebben?
“Het slikken van vitamine D3 is zinvol voor verschillende groepen. Ik raad het aan voor veel doelgroepen: ook bij kinderen is het aan te raden, evenals bij mensen die op dit moment type 1 diabetes hebben.”
Is het aangetoond dat het slikken van vitamine D3 het risico op het ontwikkelen van type 1 diabetes verkleint of voorkomt?
“Dit is enkel bewezen bij baby’s en peuters. Maar dat neemt niet weg dat het later ook helpt: dit is alleen moeilijker te testen. Er zijn wel studies bij kinderen en volwassenen die laten zien dat een goede VD3-spiegel in het bloed geassocieerd wordt met betere bloedsuikers. Trials waar type 1 diabetes met vitamine D3 werden behandeld, waren niet erg succesvol. Dit zijn echter vaak observaties op de korte termijn.”
Ik ben toch wel sceptisch over vitamine D3: mijn zoon kreeg dit als baby altijd en toch heeft hij type 1 diabetes?
“Dat begrijp ik. Dat hoor ik ook als ik zeg dat borstvoeding het risico op type 1 diabetes verlaagt. Tot nu toe geeft niets een volledig antwoord en diabetes verschilt meer dan we dachten. Dat is het grootste probleem bij dit soort complexe ziekten: veel factoren spelen een rol, maar ze zijn vaak niet allemaal essentieel.”
Je vertelde over de afweer van mensen met type 1 diabetes: ik was juist in de veronderstelling dat mensen met T1D er langer over doen om van een infectie te genezen. Hoe zit dat?
“Dat hangt van de bloedsuikerregulatie af. Qua afweer ben je met type 1 diabetes in de beste situatie, maar de complicaties van diabetes kunnen je afweer verstoren.”
Hoe zit het met type 1 diabetes en andere auto-immuunziekten:spelen de problemen met bètacellen ook in de ontwikkeling van deze andere auto-immuunziekten?
“De stressfactoren voor bètacellen zijn uniek en kunnen in principe niet verklaren waarom ook andere hyper afweerreacties plaatsvinden. Dit valt onder het feit dat type 1 diabetes erg verschilt tussen patiënten: bij de variant waarbij ook andere auto-immuunziekten voorkomen (wat een kleine fractie van alle patiënten beslaat), spelen wellicht ook andere afweerproblemen.”
Kan een afwijking in de mitochondriën type 1 diabetes veroorzaken en, zo ja, kan dit ook met het vaccin genezen worden?
“Afwijkingen in de mitochondriën vind je vooral bij MODY: monogenetische vormen van diabetes. Deze gelden niet als type 1 diabetes en de afweer speelt hier meestal geen rol. Er zijn natuurlijk wel uitzonderingen, dus ik kan niets uitsluiten. Mitochondriën dragen immers bij aan de fitheid van de bètacellen, net als bij andere cellen. Mitochondriën zijn dus ook extra belangrijk voor de hardwerkende bètacel.”
Er zitten veel verschillen tussen mensen (0.a. in genen) en dus ook in het immuunsysteem. Verwacht je dat iedereen uiteindelijk positief reageert op een vaccinatie? Of wat zou kunnen bepalen of iemand vatbaar is voor een vaccin?
“We weten nu al dat 70% van de mensen met type 1 diabetes de immuunreceptor hebben waar ons vaccin aan bindt (HLA-DR4): dat is dus niet 100%. Als je dit bekijkt over de gehele ‘gezonde’ bevolking, is dit rond de 30%. De immuunreceptor is namelijk een erfelijke risicofactor voor type 1 diabetes.”
Zal het vaccin ook werken bij mensen die langer dat tien jaar type 1 diabetes hebben?
“Ik denk het wel, in principe. Maar dat hangt onder meer af van je afweer, erfelijke achtergrond en/of hoeveel bètacellen er nog over zijn in iemands lichaam.”
Ik ben kort geleden behandeld met chemo- en immunotherapie vanwege aan agressieve vorm van borstkanker. Ik heb al lange tijd diabetes en het afgelopen jaar ineens veel last van diabetescomplicaties. Kan dit met elkaar te maken hebben?
“Ja, dit kan zeker met elkaar te maken hebben. Bij kankertherapie doe je precies wat je bij type 1 diabetes probeert te voorkomen: je activeert de afweer om kanker aan te pakken. Sommige andere medicatie, zoals bijvoorbeeld prednison, verstoort ook je hormoonhuishouding, inclusief je Eilandjes van Langerhans.”
Is het statistisch zo dat iemand met type 1 diabetes minder kans op kanker heeft?
“Dit is zo bij bepaalde vormen van kanker. Een probleem is echter dat insuline ook een groeifactor is bij insulineinjecties op plaatsen en in hoeveelheden die je ‘normaal gesproken’ niet hebt: daar houden sommige kankercellen van. Bepaalde kankervormen komen bij insulinetherapie vaker voor, maar daar wordt ook op gelet én daardoor zijn ze vaak vroeg op te sporen en te behandelen.”
Je vertelt dat het bijzonder is dat proefpersonen een laag Hba1c hebben, maar is dat niet logisch dan?
“Het is logisch als je verwacht dat bloedsuikerregulatie een ‘done deal’ is: maar al heb je mooie Hba1c’s, dan nog kunnen deze waardes lager worden. Dat dit gebeurt bij mensen met goed ingestelde type 1 diabetes, vind ik verrassend en bemoedigend. Dat vraag naar meer en vroegere behandeling.”
Kan onderzoek naar het coronavirus het onderzoek naar genezing van type 1 diabetes helpen?
“Beslist. Ik kan en mag daar niet verder over uitweiden. Ik kan enkel zeggen dat onze strategieën ideaal gewapend zijn tegen het coronavirus en enkele andere therapieën (die niet besproken zijn tijdens het webinar) blijken enorm succesvol in het behandelen van coronapatiënten op de intensive care.”
Veel onderzoeken lopen tegelijkertijd. Ik sta nu op de wachtlijst voor een Eilandjestransplantatie bij Eelco de Koning in Leiden. Jouw strategie klinkt echter een stuk prettiger. Wat is ongeveer het tijdpad waarover jij praat met dit onderzoek?
“Eilandjestransplantatie is bedoeld voor een andere groep mensen met type 1 diabetes: meer als laatste strohalm. De medicatie die je nodig hebt om de Eilandjes niet af te stoten en de autoimmuunreactie tegen de Eilandjes te voorkomen, heeft veel bijwerkingen. Maar als dit je uiteindelijk verlost van diabetescomplicaties, zoals ernstige hypo’s: dan is dat het zeker waard. Onze types interventietherapie zijn bedoeld om te voorkomen dat deze complicaties ontstaan: dat gebeurt korter na de diagnose.”
Zijn er al trials gepland in België en in de Verenigde Staten?
“Wellicht binnen enige tijd. We overwegen een samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel (dr. Keymeulen en dr. Kharagjitsingh) en met Leuven (dr. Mathieu). Als we hiervoor financiering krijgen, dan is dit een mogelijkheid. In de Verenigde Staten zijn we in onderhandeling met de FDA. Als zij positief staan tegenover onze trial, starten we wellicht in oktober of misschien zelfs eerder. Echter zullen we nooit injecties uitproberen tijdens een pandemie of andere belangrijke vaccins.”
Kun je nog meedoen aan de trial?
“Hopelijk kan dit binnenkort. We werken aan de volgende fase, maar zijn nog in onderhandeling over de criteria voor deelname. Dit is niet geheel aan ons. Maar we hopen binnen enige tijd de starten met de volgende fase van het onderzoek.”
Wat zijn de vervolgstappen in dit onderzoek?
“We willen ons onderzoek uitbreiden naar meer personen en meer onderzoek doen met betrekking tot een eerder stadium van type 1 diabetes. We moeten gaan leren bij wie het werkt en bij wie niet én wat we dan kunnen doen als alternatief. Persoonsgebonden geneeskunde is de toekomst van type 1 diabetes.”
Op welke termijn verwacht je te kunnen gaan behandelen om te genezen?
“Daar kan en mag ik helaas geen uitspraak over doen. Hoe optimistisch ik ook kan zijn: het is van veel factoren afhankelijk. Onder meer of we genoeg fondsen kunnen vinden voor de dure fase 2- en fase 3-trials. Het kan snel gaan, dat wil zeggen binnen een paar jaar. Maar het lukt ook vaak genoeg niet. Kort door de bocht: kosten is uiteindelijk niet het probleem, maar de risico’s en de mogelijke bijwerkingen kunnen het proces in de weg zitten.”
Het artikel van Bart Roep, dat in het begin van het webinar genoemd werd, verschijnt woensdag 6 mei in het magazine Lancet Diabetes Endocrimology.
Bovenstaande antwoorden vormen een aanvulling op het Breakthrough T1D Up-to-Date webinar met Bart Roep van 30 april. Het webinar over een mogelijk vaccin tegen diabetes, vind je hier. In ons eerdere webinar van 16 april sprak Marcel Karperien over het transplanteren van Eilandjes van Langerhans. Nieuwsgierig naar het webinar? Terugkijken kan hier. Het webinar van 2 april met Frank Snoek over de mentale kant van type 1 diabetes is hier te zien.
Dit webinar is gratis, maar wetenschappelijk onderzoek niet. Verander samen met Breakthrough T1D type één naar type géén. Klik hier om te doneren.